Συνέντευξη στην Δρ. Μάρθα Θεοδώρου
Κατά την άποψή σας, ποιες είναι οι σημαντικότερες προκλήσεις που αντιμετωπίζει σήμερα η Ευρωπαϊκή Ένωση και ποιες θα πρέπει να είναι οι άμεσες προτεραιότητές της;
Μετά την πανδημία COVID-19 και τη συνεχιζόμενη ρωσική επίθεση κατά της Ουκρανίας, η Ευρώπη βρίσκεται αντιμέτωπη με μια σειρά κοινωνικοοικονομικών προκλήσεων τις οποίες εμείς, η οργανωμένη κοινωνία των πολιτών, παρακολουθούμε στενά. Η εξασφάλιση ταχείας ανάκαμψης και η στήριξη των επιχειρήσεων και των ατόμων που αντιμετωπίζουν υψηλό πληθωρισμό και υψηλές τιμές ενέργειας είναι καίριας σημασίας.
Η Ευρώπη χρειάζεται εκτεταμένη αλλαγή στην αγορά ενέργειάς της, ώστε να διαφοροποιήσει τον ενεργειακό εφοδιασμό, να μειώσει τη γραφειοκρατία και να επενδύσει περισσότερο στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Πιστεύω ότι η αγορά ενέργειας της ΕΕ έχει τη δυνατότητα να πρωτοστατήσει παγκοσμίως.
Επίσης, η ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και της ανοικτής στρατηγικής αυτονομίας της ΕΕ παραμένει υψηλή προτεραιότητα. Η 30ή επέτειος της ενιαίας αγοράς θα πρέπει να μας εμπνεύσει για να εμβαθύνουμε περαιτέρω και να βελτιώσουμε την εγχώρια αγορά μας. Η ψηφιακή και η πράσινη μετάβαση εξακολουθούν να αποτελούν πρόκληση, αλλά και ευκαιρία για τις επιχειρήσεις και τις βιώσιμες θέσεις εργασίας του μέλλοντος. Ωστόσο, για να αξιοποιήσουμε την ευκαιρία που παρέχει αυτή η διττή μετάβαση και να καλύψουμε τις πολλές υφιστάμενες κενές θέσεις εργασίας, πρέπει να διασφαλίσουμε ότι οι άνθρωποι διαθέτουν τις δεξιότητες που πραγματικά απαιτούνται στις οικονομίες μας. Στο πλαίσιο αυτό, το ευρωπαϊκό έτος δεξιοτήτων 2023 μας δίνει τη δυνατότητα να εστιάσουμε στην ποιοτική εκπαίδευση, στην αναβάθμιση των δεξιοτήτων και στην επανειδίκευση, καθώς και στη διά βίου μάθηση γενικότερα.
Μια άλλη προτεραιότητα είναι προφανώς η Ουκρανία και ο λαός της, προτεραιότητα την οποία η ΕΟΚΕ υποστηρίζει συνεχώς. Η αλληλεγγύη μας θα συνεχιστεί, τόσο ισχυρή όσο και την πρώτη ημέρα. Μπορώ επίσης να πω ότι η μεγαλύτερη επιθυμία μου για φέτος είναι να τερματιστεί επιτέλους αυτή η αδικαιολόγητη ρωσική επίθεση κατά της Ουκρανίας.
Σε αυτή τη νέα κατάσταση, πώς οραματίζεστε τον ρόλο της ΕΟΚΕ; Πόσο εύκολη και εφικτή είναι μια δυναμική και ουσιαστική παρέμβαση της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών ενόψει των νέων εξελίξεων;
Πιστεύω ότι, σε ένα σύνθετο μέλλον για την ΕΕ, οι σημαντικές αποφάσεις θα πρέπει να λαμβάνονται κατόπιν διαβουλεύσεων με τους ενδιαφερόμενους. Έχουμε ενώπιόν μας δύσκολα ζητήματα, η αντιμετώπιση των οποίων θα επηρεάσει βαθιά τους πολίτες μας, την κοινωνία των πολιτών και την οικονομία και θα πρέπει να συμπεριληφθεί στον πολιτικό διάλογο. Μια ανοικτή μέθοδος λήψης αποφάσεων, με ευρεία συμμετοχή εκπροσώπων όλων των κοινωνικών στρωμάτων, περιορίζει τον κίνδυνο αντίστασης και τελικά αποφέρει καλύτερα αποτελέσματα πολιτικής.
Για να διασφαλίσουμε ότι μπορούμε να δράσουμε αποφασιστικά απέναντι σε τεράστιες προκλήσεις, πρέπει να βελτιώσουμε τους τρόπους με τους οποίους αποφασίζουμε σχετικά με τις πολιτικές.
Πρόκειται για πρόκληση που θα απαιτήσει πολιτική βούληση και συνεχή ανατροφοδότηση από όσους συμμετέχουν στις διαβουλεύσεις. Σε αυτό το σενάριο, η Διάσκεψη για το Μέλλον της Ευρώπης απετέλεσε ένα πρώτο βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση. Συγκέντρωσε τους πάντες γύρω από ένα τραπέζι για τη διεξαγωγή μιας φιλόδοξης συζήτησης σχετικά με τα σημαντικότερα θέματα που αντιμετωπίζει η Ευρώπη και απέδειξε ότι ένα τέτοιο μοντέλο μπορεί να στεφθεί με επιτυχία.
Η ΕΟΚΕ, ως το σπίτι της κοινωνίας των πολιτών και έχοντας αναθαρρήσει περαιτέρω από τα συμπεράσματα της Διάσκεψης, θα συνεχίσει να εργάζεται στο πλαίσιο της αποστολής που της έχει ανατεθεί βάσει της Συνθήκης και είναι έτοιμη να συνεργαστεί με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις νέες ομάδες πολιτών. Το θεσμικό μας όργανο είναι έτοιμο να λειτουργήσει ως βασικός κόμβος για τη συμμετοχή των πολιτών και της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών, να συλλέγει συστηματικά ανατροφοδότηση από την ευρωπαϊκή οργανωμένη κοινωνία των πολιτών σχετικά με όλες τις βασικές προτεραιότητες και πολιτικές της ευρωπαϊκής πολιτικής ατζέντας και να τις κοινοποιεί στους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής.
Η συμμετοχή όλων των επιπέδων επιφέρει εν τέλει μακροπρόθεσμες βελτιώσεις πολιτικής, παρέχει δημοκρατική νομιμοποίηση και βελτιώνει σημαντικά τις μεθόδους διακυβέρνησής μας.
Η θητεία σας σημαδεύτηκε από τη νόσο COVID-19 και από μια περίοδο κοινωνικής και οικονομικής αστάθειας. Ποιες είναι οι συγκεκριμένες πρωτοβουλίες που ανέλαβε η ΕΟΚΕ για μια ισχυρότερη και ανθεκτικότερη μεταπανδημική Ευρώπη;
Πράγματι, η ΕΕ βρέθηκε αντιμέτωπη με πολλές προκλήσεις: πρώτα με την πανδημία και, στη συνέχεια, με την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία. Αυτό που η ΕΟΚΕ υποστηρίζει αδιάκοπα είναι ότι πρέπει να μην παρεκκλίνουμε από τους κοινούς μας στόχους και να επιδιώξουμε καλύτερη ανοικοδόμηση. Μάλιστα, αυτή είναι η κατάλληλη στιγμή για την προώθηση των αναγκαίων μεταρρυθμίσεων προκειμένου να καταστεί η Ευρώπη ανθεκτική και έτοιμη για το μέλλον.
Στο πνεύμα αυτής της μακρόπνοης προσέγγισης, εγκρίναμε ήδη το 2021 γνωμοδότηση σχετικά με την αναδιαμόρφωση του δημοσιονομικού πλαισίου της ΕΕ για βιώσιμη ανάκαμψη και δίκαιη μετάβαση. Παρότι κατανοούσαμε γιατί η μεταρρύθμιση του πλαισίου οικονομικής διακυβέρνησης είχε ανασταλεί όταν ξέσπασε η πανδημία, ήταν σημαντικό για εμάς να προωθήσουμε τη συζήτηση, λαμβάνοντας υπόψη τη νέα πραγματικότητα. Πρόκειται για βασικό ζήτημα που συμβάλλει στη δημιουργία μιας πιο ανθεκτικής και βιώσιμης οικονομίας της ΕΕ.
Ομοίως, παρακολουθούμε πολύ στενά την εφαρμογή του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας για να διασφαλίσουμε ότι τα εθνικά σχέδια εφαρμόζονται αποτελεσματικά και δίκαια και συμβάλλουν έμπρακτα στην ευημερία των ανθρώπων. Τονίσαμε ότι η συμμετοχή της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών είναι ζωτικής σημασίας για τη διαφάνεια, τη λογοδοσία και την αύξηση της πιθανότητας επιτυχίας αυτού του φιλόδοξου σχεδίου ανάκαμψης. Θα συνεχίσουμε τις προσπάθειές μας για να εξασφαλίσουμε τη συμμετοχή της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και σε εθνικό επίπεδο.
Η ύφεση που προκλήθηκε από την πανδημία και οι οικονομικές επιπτώσεις του πολέμου έχουν επίσης επιδεινώσει τις υφιστάμενες διαφορές και ανισότητες· ως εκ τούτου, τονίζουμε ότι η οικονομική, κοινωνική και εδαφική συνοχή πρέπει να βρίσκεται στην πρώτη γραμμή των κοινών προσπαθειών της ΕΕ για τη δημιουργία μιας περιβαλλοντικά και κοινωνικά βιώσιμης ευρωπαϊκής οικονομίας, χωρίς αποκλεισμούς.
Η πανδημία προκάλεσε σοβαρές αναταράξεις και ταχείες μεταβολές στην αγορά εργασίας. Ποια μέτρα πρότεινε η ΕΟΚΕ για τη διασφάλιση των εργασιακών δικαιωμάτων και ενός αξιοπρεπούς εισοδήματος για το εργατικό δυναμικό κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου;
Η ΕΟΚΕ έχει καταρτίσει σημαντικές γνωμοδοτήσεις επί του θέματος, όπως αυτές που αφορούν την οδηγία για τους επαρκείς κατώτατους μισθούς και την εφαρμογή του σχεδίου δράσης για τον Ευρωπαϊκό Πυλώνα Κοινωνικών Δικαιωμάτων. Υποστήριξε την ιδέα ότι η Ευρώπη θα πρέπει να δείξει το δρόμο για τη μετάβαση από την αστάθεια προς μια νέα ζωτικότητα, δημιουργώντας ευκαιρίες και ευημερία μέσω της προώθησης της καινοτομίας, της βιώσιμης ανάπτυξης και του θεμιτού ανταγωνισμού. Όσον αφορά το σχέδιο δράσης, η ΕΟΚΕ πρότεινε να συμπεριληφθούν σε αυτό μέτρα για την αντιμετώπιση της εισοδηματικής ανισότητας, βάσει της σαφώς καθορισμένης προτεραιότητας της κοινωνικής συνοχής, ως ζωτικού στοιχείου του ευρωπαϊκού κοινωνικού μοντέλου.
Πιο πρόσφατα, η ΕΟΚΕ έχει επίσης αφιερώσει μία γνωμοδότηση πρωτοβουλίας στο θέμα της ενίσχυσης της κινητικότητας του εργατικού δυναμικού για τη στήριξη της οικονομικής ανάκαμψης. Σε αυτήν, κάλεσε την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να λάβει μέτρα που θα αποτρέπουν τη διαρροή επιστημόνων και θα προωθούν την ανοδική κοινωνική και οικονομική σύγκλιση.
Το Παρατηρητήριο της Αγοράς Εργασίας της ΕΟΚΕ εξέτασε συγκεκριμένα τον αντίκτυπο της πανδημίας στην αγορά εργασίας: διερεύνησε τις επιπτώσεις της εξ αποστάσεως εργασίας υπό το πρίσμα της πανδημίας και τον τρόπο με τον οποίο η πανδημία έχει επηρεάσει τις χαμηλόμισθες θέσεις εργασίας. Εξέτασε επίσης την τρέχουσα κατάσταση όσον αφορά τη συμμετοχή των νέων στην αγορά εργασίας της ΕΕ, καθώς και στην αγορά εργασίας των αγροτικών περιοχών.
Επί του παρόντος, διαπιστώνουμε ότι οι αγορές εργασίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχουν ανακάμψει σε μεγάλο βαθμό από το σοβαρό πλήγμα της πανδημίας COVID-19. Εμφανίζουν υψηλές επιδόσεις που υπερβαίνουν τα επίπεδα απασχόλησης πριν από την πανδημία. Σε λιγότερο από 10 χρόνια έχουν δημιουργηθεί περισσότερες από 13 εκατομμύρια θέσεις εργασίας, αλλά πολλές κενές θέσεις εργασίας δεν έχουν καλυφθεί μέχρι στιγμής και πολλοί εργοδότες αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην εξεύρεση εργαζομένων με τις απαραίτητες δεξιότητες ή ακόμη και εργαζομένων εν γένει. Πρέπει να παραμείνουμε σε εγρήγορση, ιδίως μετά την ενεργειακή κρίση και τον επιθετικό πόλεμο της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας, διότι όλα αυτά τα στοιχεία —αναντιστοιχίες και ελλείψεις δεξιοτήτων, οικονομική επιβράδυνση— θα μπορούσαν να έχουν σημαντικό αντίκτυπο στην οικονομία και, ως εκ τούτου, στην απασχόληση.
Διεξάγεται μεγάλη συζήτηση σχετικά με τα θεμελιώδη δικαιώματα και το κράτος δικαίου στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Πιστεύετε ότι οι κοινές ευρωπαϊκές αξίες βρίσκονται σήμερα σε κίνδυνο;
Τα ζητήματα της δημοκρατίας, των θεμελιωδών δικαιωμάτων και του κράτους δικαίου έχουν καταστεί πιο ορατά και συζητούνται σε επίπεδο ΕΕ τα τελευταία χρόνια, διότι αυτοί οι πυλώνες των ανοικτών κοινωνιών μας βάλλονται πράγματι ολοένα και περισσότερο. Τα τελευταία χρόνια διαπιστώσαμε σαφείς τάσεις περιορισμού του χώρου ελευθερίας των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών, άσκησης αυξημένης πίεσης στους υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και στους δημοσιογράφους, έξαρσης της ρητορικής μίσους, ιδίως όσον αφορά τις μειονότητες, και οπισθοδρόμησης όσον αφορά το κράτος δικαίου.
Φυσικά, η κατάσταση διαφέρει από χώρα σε χώρα, αλλά η ανάληψη δράσης σε ευρωπαϊκό επίπεδο είναι σημαντική διότι οι παραβιάσεις του κράτους δικαίου ή των θεμελιωδών δικαιωμάτων (όπως η ελευθερία των μέσων ενημέρωσης) σε ένα κράτος μέλος μπορεί να έχουν πολύ συγκεκριμένες επιπτώσεις σε κάποιο άλλο. Η ΕΕ νομιμοποιείται να αναλάβει δράση γιατί αυτό που συχνά συνοψίζουμε ως «ευρωπαϊκές θεμελιώδεις αξίες» παραπέμπει στην πραγματικότητα στις δεσμεύσεις που ανέλαβαν τα κράτη μέλη κατά την ένταξή τους στην Ευρωπαϊκή Ένωση όσον αφορά τον σεβασμό των δικαιωμάτων και των αρχών που απορρέουν από το άρθρο 2 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση και τον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ, καθώς και από τις δικές τους συνταγματικές παραδόσεις και διεθνείς νομικές δεσμεύσεις.
Η ΕΟΚΕ διαδραματίζει πλήρως τον ρόλο της στο πλαίσιο αυτό, ιδίως μέσω του έργου της ομάδας της για τα θεμελιώδη δικαιώματα και το κράτος δικαίου, η οποία επισκέπτεται όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ για να ακούσει και να μεταδώσει τη φωνή της κοινωνίας των πολιτών. Η Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή της Ελλάδας φιλοξένησε την επίσκεψη αυτής της ομάδας στην Ελλάδα τον Μάιο του 2022.
Πολύ πρόσφατα, στα τέλη Μαρτίου, η ΕΟΚΕ διεξήγαγε συζήτηση στην Ολομέλεια και ενέκρινε ψήφισμα με τίτλο «Ενωμένοι για τη δημοκρατία» με συγκεκριμένες προτάσεις για την ενίσχυση των δημοκρατιών και των δημοκρατικών αξιών σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής, οι εμπειρογνώμονες και οι εκπρόσωποι της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών συμφώνησαν ότι η αγωγή του πολίτη, η καλύτερη χρηματοδότηση των κοινωνικών εταίρων και η εστίαση στην τοπική διάσταση είναι καίριας σημασίας για τη δημοκρατία στην Ευρώπη.
Είναι αυτονόητο ότι τα κράτη μέλη θα πρέπει να εφαρμόσουν μεταρρυθμίσεις για τη στήριξη της πράσινης μετάβασης και να συμβάλουν στην επίτευξη των στόχων της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, της νέας αναπτυξιακής στρατηγικής της Ευρώπης. Ποιες είναι οι προτάσεις της ΕΟΚΕ επ’ αυτού;
Πέραν της γενικής απαίτησης συνεισφοράς στον πυλώνα της πράσινης μετάβασης, κάθε κράτος μέλος πρέπει να διαθέτει τουλάχιστον 37 % των συνολικών κονδυλίων του οικείου σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας σε μέτρα που συμβάλλουν στην επίτευξη των κλιματικών στόχων.
Η ΕΟΚΕ είναι προσηλωμένη στην Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία και την επικροτεί. Τόσο οι επιχειρήσεις όσο και οι καταναλωτές διαδραματίζουν καίριο ρόλο σε αυτή τη μετάβαση και χρειάζονται κατάλληλη ενημέρωση και εργαλεία.
Οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις θα πρέπει να αντιμετωπίζονται ως μέρος της λύσης και χρειάζονται κατάλληλη στήριξη για την τήρηση των δεσμεύσεων για το κλίμα. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στους τομείς των πολύ μικρών και των μικρομεσαίων επιχειρήσεων.
Η ΕΟΚΕ καλεί τα κράτη μέλη να συμπεριλάβουν τη δράση για το κλίμα και τη βιώσιμη ανάπτυξη ως βασική συνιστώσα του εκπαιδευτικού προγράμματος. Οι Ευρωπαίοι καταναλωτές θα πρέπει να είναι υπεύθυνοι, ενημερωμένοι και ικανοί να κάνουν επιλογές που ωφελούν όχι μόνο τους ίδιους αλλά και τον πλανήτη μας.
Ένα από τα καλύτερα παραδείγματα ενεργού συμμετοχής της ΕΟΚΕ στη βελτίωση των πολιτικών είναι η ευρωπαϊκή πλατφόρμα ενδιαφερόμενων μερών για την κυκλική οικονομία, η ενιαία ευρωπαϊκή υπηρεσία για την κοινότητα της κυκλικής οικονομίας όπου ανταλλάσσονται ορθές πρακτικές, γνώσεις και στρατηγικές. Τα τελευταία 2½ χρόνια, η πλατφόρμα αυτή σχεδόν διπλασίασε τις βέλτιστες πρακτικές της από 400 σε 760. Αυτό καταδεικνύει τη δύναμη καινοτομίας των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων, κοινοτήτων και πολιτών, στην οποία μπορούμε να βασιστούμε.
Όσον αφορά την Πράσινη Συμφωνία αυτή καθαυτή, η ΕΟΚΕ επιθυμεί επίσης να διασφαλίσει ότι οι πολιτικές για το κλίμα αντιμετωπίζουν επίσης τις κοινωνικές επιπτώσεις της μετάβασης.
Συνολικά, για την επίτευξη της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας πιστεύω ότι είναι σημαντικό να αναγνωριστεί η συμπληρωματικότητα μεταξύ της κλιματικής αλλαγής, των πολιτικών για την κυκλική οικονομία, της εταιρικής ευθύνης και των δικών μας ευθυνών.
Το ChatGPT, ένα chatbot που αποτελεί την τελευταία εξέλιξη στον κόσμο της δημιουργικής Τεχνητής Νοημοσύνης (generative AI), έχει καταστεί εξαιρετικά δημοφιλές. Ποιες είναι οι απόψεις της ΕΟΚΕ σχετικά με τον Κανονισμό για την Τεχνητή Νοημοσύνη;
Η Τεχνητή Νοημοσύνη (ΤΝ) βρίσκεται στο προσκήνιο για την ΕΟΚΕ από το 2017, όταν η ΕΟΚΕ ενέκρινε την πρώτη της γνωμοδότηση πρωτοβουλίας με θέμα την ΤΝ και τον αντίκτυπό της στην ψηφιακή ενιαία αγορά και την κοινωνία εν γένει. Στην εν λόγω γνωμοδότηση, η ΕΟΚΕ εισήγαγε για πρώτη φορά την έννοια της προσέγγισης που ευνοεί την άσκηση ελέγχου από τον άνθρωπο σχετικά με την ΤΝ, σύμφωνα με την οποία η ανάπτυξη και η εφαρμογή της ΤΝ πρέπει να είναι υπεύθυνη και ασφαλής, τα μηχανήματα να παραμένουν μηχανήματα και οι άνθρωποι να είναι σε θέση να διατηρούν τον έλεγχό τους.
Ο προτεινόμενος κανονισμός για την ΤΝ, γνωστός και ως πράξη για την ΤΝ, είναι ο πρώτος στο είδος του παγκοσμίως και θα έχει τεράστιο αντίκτυπο στην ανάπτυξη, την εφαρμογή και τη χρήση της ΤΝ. Η ΕΟΚΕ επικροτεί την πρόταση αυτή και εκφράζει την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι η υγεία, η ασφάλεια και τα θεμελιώδη δικαιώματα βρίσκονται στο επίκεντρό της. Παρόλο που η πράξη για την ΤΝ ανεβάζει σημαντικά τον πήχη όσον αφορά την ποιότητα, τις επιδόσεις και την αξιοπιστία της ΤΝ που η ΕΕ είναι πρόθυμη να επιτρέψει, υπάρχουν τομείς που επιδέχονται βελτίωση όσον αφορά το πεδίο εφαρμογής, τον ορισμό και τη σαφήνεια των απαγορευμένων πρακτικών ΤΝ. Η ΕΟΚΕ ανησυχεί ιδιαίτερα για τη χρήση βιομετρικής αναγνώρισης και αναγνώρισης συναισθημάτων σε δημόσια και ιδιωτικά προσβάσιμους χώρους και ζητεί την απαγόρευση αυτών των πρακτικών, οι οποίες είναι εξαιρετικά επεμβατικές, στερούνται στέρεης επιστημονικής βάσης και ενέχουν σημαντικούς κινδύνους προσβολής ορισμένων θεμελιωδών δικαιωμάτων. Τέλος, η πράξη για την ΤΝ θα πρέπει να προβλέψει ότι ορισμένες αποφάσεις θα εξακολουθήσουν να αποτελούν προνόμιο των ανθρώπων, ιδίως σε τομείς στους οποίους οι αποφάσεις αυτές έχουν ηθική συνιστώσα και νομικές επιπτώσεις ή κοινωνικό αντίκτυπο.
Η Διάσκεψη για το Μέλλον της Ευρώπης απετέλεσε μοναδική ευκαιρία για την κοινωνία στην Ευρωπαϊκή Ένωση, καθώς οι πολίτες είχαν λόγο στη διαμόρφωση των μελλοντικών πολιτικών της ΕΕ. Η Διάσκεψη κατόρθωσε να αναπτύξει ένα φιλόδοξο και ελπιδοφόρο όραμα για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Πώς θα συμβάλει η ΕΟΚΕ σε αυτό;
Η Διάσκεψη για το Μέλλον της Ευρώπης υπήρξε σημαντικό επίτευγμα. Οι πολιτικοί ιθύνοντες, οι εκπρόσωποι των πολιτών και η κοινωνία των πολιτών κλήθηκαν στο σύνολό τους να συμμετάσχουν στη συζήτηση με κοινό στόχο τη βελτίωση της ΕΕ.
Η Διάσκεψη μπόρεσε να αποδείξει με πειστικό τρόπο την πραγματική της χρησιμότητα. Έχω μιλήσει προσωπικά με πολλούς πολίτες που αρχικά ανησυχούσαν για το γεγονός ότι τα λόγια τους θα παρερμηνεύονταν ή δεν θα λαμβάνονταν υπόψη στις τελικές συστάσεις, αλλά, τελικά, ήταν πολύ ικανοποιημένοι από αυτή τη διαδικασία.
Δυστυχώς, σχεδόν ένα χρόνο αργότερα, πολλοί αισθάνονται ότι μέρος της φιλοδοξίας έχει ―για να το διατυπώσω επιεικώς― ατονήσει. Ιδίως ενόψει των επικείμενων ευρωπαϊκών εκλογών, πιστεύω ότι χρειαζόμαστε μεγαλύτερο θάρρος, καθώς και περισσότερη διαφάνεια και συμμετοχικότητα, σε συνέχεια της Διάσκεψης.
Παρά το γεγονός ότι η συμμετοχή στη Διάσκεψη ήταν περιορισμένη, πρέπει ακόμη να περιμένουμε για να αξιολογήσουμε τον αντίκτυπό της μακροπρόθεσμα. Οι επικαιροποιημένες εκδοχές των ομάδων πολιτών, τις οποίες διαχειρίζεται η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, βρίσκονται ακόμη σε πρώιμο στάδιο και οι συστάσεις για τις πρώτες νέες ομάδες παρουσιάστηκαν στις 12 Φεβρουαρίου. Μόνον αργότερα θα μπορέσουμε να καταλήξουμε σε ορισμένα συμπεράσματα.
Στο τρέχον σενάριο, η ΕΟΚΕ εργάζεται για την εκπλήρωση της αποστολής που της ανατέθηκε από τη Διάσκεψη και, συγκεκριμένα, για την άσκηση του ρόλου της «ως διαμεσολαβήτριας και εγγυήτριας των δραστηριοτήτων συμμετοχικής δημοκρατίας, όπως ο διαρθρωμένος διάλογος με τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και τις ομάδες πολιτών». Για τον σκοπό αυτό, έχουμε συνεργαστεί με τους φορείς λήψης αποφάσεων και με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή καταθέτοντας τις δικές μας προτάσεις. Ωστόσο, παραμένουμε ανοικτοί σε κάθε επιλογή, εφόσον αυτή διατηρεί τον σαφή στόχο της ενσωμάτωσης των απόψεων της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών στις μελλοντικές διαβουλεύσεις με τους πολίτες. Είμαι πεπεισμένη ότι, σήμερα περισσότερο από ποτέ άλλοτε, η Ευρώπη δεν μπορεί να προχωρήσει χωρίς την αποτελεσματική συμμετοχή της ευρωπαϊκής κοινωνίας των πολιτών.
Η ΕΟΚΕ αποτελεί σύνδεσμο μεταξύ των θεσμικών οργάνων της ΕΕ και της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών. Πώς μπορεί να βελτιωθεί η συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών προκειμένου να δοθεί προστιθέμενη αξία στη χάραξη πολιτικής της ΕΕ;
Οι τελικές συστάσεις της Διάσκεψης για το Μέλλον της Ευρώπης περιλαμβάνουν την ΕΟΚΕ και την οργανωμένη κοινωνία των πολιτών μεταξύ των μέσων για την επίτευξη μεγαλύτερης συμμετοχής και διαφάνειας στην ευρωπαϊκή δημοκρατία. Συμπληρωματικά προς την αντιπροσωπευτική δημοκρατία, το άρθρο 11 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΣΕΕ) παρέχει στα θεσμικά όργανα της ΕΕ τη δυνατότητα να αναπτύξουν μια διαρθρωτική συμμετοχική δημοκρατία. Αυτό θα μπορούσε να σημαίνει ότι οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών θα διενεργούν τακτικό διάλογο με τα θεσμικά όργανα της ΕΕ. Η ΕΟΚΕ ζητεί την αποτελεσματική εφαρμογή του άρθρου 11 της ΣΕΕ, συμπεριλαμβανομένης μιας ευρωπαϊκής στρατηγικής για την κοινωνία των πολιτών και ενός ευρωπαϊκού καταστατικού για τους συλλόγους. Το αίτημα αυτό επαναλήφθηκε επίσης στο ψήφισμα της ΕΟΚΕ με τίτλο «Ενωμένοι για τη Δημοκρατία» που εγκρίθηκε τον Μάρτιο του τρέχοντος έτους. Η θέσπιση μιας ολοκληρωμένης ευρωπαϊκής στρατηγικής για την κοινωνία των πολιτών όχι μόνο θα ενισχύσει περαιτέρω τη συμμετοχική δημοκρατία, αλλά και θα προασπίσει τις θεμελιώδεις αξίες της ΕΕ και τη δημοκρατική ανθεκτικότητα, σύμφωνα με τη δέσμη μέτρων για την «προάσπιση της δημοκρατίας» που ανακοίνωσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για το 2023.
Η ΕΟΚΕ θεωρεί επίσης ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να ορίσει υπεύθυνους επικοινωνίας, αρμόδιους για το διάλογο με την κοινωνία των πολιτών. Θα πρέπει δε, σε συνεργασία με τα κράτη μέλη, να ενισχύσει τις δομές διαλόγου της κοινωνίας των πολιτών και να στηρίξει τη δημιουργία τους εκεί όπου δεν υπάρχουν ακόμη, με τη βοήθεια των ευρωπαϊκών ταμείων.
Υποστηρίζουμε επίσης και άλλα μέσα συμμετοχικής δημοκρατίας, ιδίως την Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία Πολιτών (ΕΠΠ), μέσω των οποίων οι πολίτες μπορούν να επηρεάσουν άμεσα τη νομοθεσία και τη χάραξη πολιτικής της ΕΕ. Η αποτελεσματική προώθηση της ΕΠΠ ως διαμεσολαβητή και ως θεσμικού καθοδηγητή είναι ένας άλλος τρόπος για να ενισχύσει η ΕΟΚΕ τον ρόλο της ως οίκος της κοινωνίας των πολιτών.
Ποιος θα μπορούσε να είναι ο ρόλος των εθνικών ΟΚΕ στις νέες εξελίξεις; Πώς μπορούν να καταστούν πιο παραγωγικές οι σχέσεις της ΕΟΚΕ με τις εθνικές ΟΚΕ;
Η Ευρωπαϊκή Ένωση αντιμετωπίζει μια πολυδιάστατη —και επίμονη— κρίση, με ευρύ φάσμα προκλήσεων: γεωπολιτική αστάθεια, πολύπλοκες μεταναστευτικές ροές, δυσμενείς επιπτώσεις του πολέμου στην Ουκρανία στο ενεργειακό κόστος για τα νοικοκυριά, τις επιχειρήσεις και τη συνολική οικονομία και πληθωρισμός. Ως εκπρόσωποι της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών στα κράτη μέλη, οι εθνικές ΟΚΕ διαδραματίζουν καίριο ρόλο, ιδίως όταν οι χώρες εφαρμόζουν μεταρρυθμίσεις και πολιτικές για να αντιμετωπίσουν τις τρέχουσες προκλήσεις και να καταστήσουν τις χώρες τους ανθεκτικές στο μέλλον. Για παράδειγμα, οι ΟΚΕ μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην υλοποίηση των εθνικών σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, στο πλαίσιο των οποίων αντιλαμβανόμαστε ότι θα αποκτήσουν ολοένα και πιο κεντρικό ρόλο.
Ένα από τα επιτεύγματα της θητείας μου ήταν η ενίσχυση των σχέσεων μεταξύ της ΕΟΚΕ και των ΟΚΕ. Πέρα από τις απλές ετήσιες συνεδριάσεις των προέδρων και των γενικών γραμματέων της ΕΟΚΕ και των ΟΚΕ, θέλησα να ενισχύσω τη συνεργασία και να καταστήσω δυνατή την τακτικότερη ανταλλαγή απόψεων σχετικά με θέματα, μεθόδους και ορθές πρακτικές εργασίας μεταξύ της ΕΟΚΕ και των ΟΚΕ.
Ενθαρρύναμε τις διμερείς ανταλλαγές μεταξύ των ΟΚΕ και καθορίσαμε ένα πλαίσιο για ενισχυμένες πολυμερείς ανταλλαγές. Οι ΟΚΕ επέλεξαν δύο συγκεκριμένα θέματα προς ανταλλαγή απόψεων: «Οικονομικός και κοινωνικός αντίκτυπος της διττής μετάβασης (πράσινη και ψηφιακή)» και «Ενίσχυση της συμμετοχικής δημοκρατίας στη διαδικασία λήψης αποφάσεων». Επιπλέον, δρομολογήσαμε πιλοτικό σχέδιο κινητικότητας μεταξύ της ΕΟΚΕ και των ΟΚΕ: τα μέλη μπορούν να πραγματοποιήσουν ολιγοήμερη αποστολή σε κάποια άλλη ΟΚΕ ή στην ΕΟΚΕ για να συμμετάσχουν σε συνεδριάσεις και να ανταλλάξουν απόψεις σχετικά με θέματα κοινού ενδιαφέροντος. Θεωρώ ότι αυτό αποτελεί εξαιρετικό εργαλείο αμοιβαίας μάθησης, ιδίως δεδομένου ότι η ΕΟΚΕ και οι ΟΚΕ συχνά εργάζονται για τα ίδια ζητήματα και αντιμετωπίζουν παρόμοιες προκλήσεις.
Η ΕΟΚΕ έχει εκδώσει γνωμοδότηση σχετικά με την ισότητα των φύλων. Ως γυναίκα Πρόεδρος της ΕΟΚΕ, ποια είναι η προσωπική σας άποψη για το θέμα αυτό; Αντιμετωπίσατε ζητήματα φύλου κατά τη διάρκεια της θητείας σας;
Ανέλαβα τα καθήκοντά μου σε μια περίοδο κατά την οποία οι γυναίκες είχαν πληγεί ιδιαίτερα από την πανδημία COVID-19 και, κατά τη διάρκεια της θητείας μου, αφιέρωσα πολλή ενέργεια για να προβάλω την ισχυρή προσήλωση και δράση της ΕΟΚΕ με μέλημα μια Ευρώπη που εξασφαλίζει την ισότητα των φύλων. Κατά την κοινωνική σύνοδο κορυφής του Πόρτο, η ΕΟΚΕ πέτυχε να ασκήσει συγκεκριμένη επίδραση στη Διακήρυξη του Πόρτο και να συμπεριλάβει σε αυτήν τη διάσταση της ισότητας των φύλων, συμπεριλαμβανομένων ειδικών πτυχών για τη γεφύρωση του μισθολογικού χάσματος μεταξύ των φύλων και τη διασφάλιση του δικαιώματος ίσης αμοιβής για εργασία ίσης αξίας.
Το 2021, η ΕΟΚΕ ανανέωσε την ομάδα της για την ισότητα των φύλων, προκειμένου να εδραιώσει μια διατομεακή νοοτροπία ισότητας των φύλων στην ΕΟΚΕ. Το 2021 και το 2022, η ΕΟΚΕ συμμετείχε στην εβδομάδα για την ισότητα των φύλων που διοργανώθηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και εξέτασε διάφορες πτυχές των θεμάτων που σχετίζονται με το φύλο.
Πιστεύω ότι χρειάζεται να δώσουμε σημαντική ώθηση στην ισότητα των φύλων σε όλους τους τομείς και να επανεξετάσουμε τον ρόλο των γυναικών στην οικονομία. Πρέπει να εξαλείψουμε τα εμπόδια στην επιχειρηματικότητα των γυναικών και να γεφυρώσουμε το ευρύ χάσμα μεταξύ των φύλων όσον αφορά την απασχόληση. Αυτό δεν είναι μόνο απαράδεκτο από ηθική άποψη. Συνεπάγεται επίσης οικονομική ζημία δισεκατομμυρίων για την ΕΕ και απώλεια ταλέντων που θα μπορούσαν να συμβάλουν στο να καταστεί η ΕΕ πιο καινοτόμος, ανταγωνιστική και ευημερούσα.
Πρέπει να εξαλείψουμε τα στερεότυπα και να χειραφετήσουμε τα κορίτσια και τις γυναίκες, ώστε να είναι ισότιμοι εταίροι με τους άνδρες σε όλες τις πτυχές της οικονομικής, πολιτικής και κοινωνικής ζωής. Περισσότερα κορίτσια και γυναίκες θα πρέπει να αξιοποιήσουν τις υπάρχουσες ευκαιρίες στους τομείς των θετικών επιστημών, της τεχνολογίας, της μηχανικής και των μαθηματικών.
Όσον αφορά την προσωπική μου εμπειρία, δεν έχω την αίσθηση ότι αντιμετώπισα κάποιο ζήτημα σχετικό με το φύλο κατά τη διάρκεια της προεδρίας μου. Ευτυχώς, εργάζομαι μεταξύ των μελών της ΕΟΚΕ, των θεσμικών οργάνων της ΕΕ και των ενδιαφερόμενων μερών που πιστεύουν στις κοινές μας αξίες και θέτουν την ισότητα των φύλων στο επίκεντρο του ευρωπαϊκού εγχειρήματος. Αντιθέτως, ένιωσα μεγάλη υποστήριξη, και ιδίως από άλλες ηγέτιδες, όπως η Πρόεδρος του Κοινοβουλίου Roberta Metsola, η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ursula von der Leyen και η Αντιπρόεδρος του Κοινοβουλίου Evelyn Regner.
