Συνέντευξη στην Δρ. Μάρθα Θεοδώρου
Προκειμένου να αντιμετωπίσει τις παγκόσμιες προκλήσεις, και σύμφωνα με τη δέσμευσή της για μια πολυμερή διεθνή τάξη βασισμένη σε κανόνες, ποιες είναι οι πολυεθνικές και περιφερειακές ομαδοποιήσεις με τις οποίες η Ευρωπαϊκή Ένωση επιδιώκει να συνεργαστεί σε διεθνές επίπεδο;
Η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) ιδρύθηκε για την κατάργηση της πολιτικής της ισχύος. Οικοδόμησε την ειρήνη και το κράτος δικαίου, διαχωρίζοντας τη σκληρή ισχύ από την οικονομία, τη θέσπιση κανόνων και την ήπια ισχύ. Είμαστε πεπεισμένοι ότι η παγκόσμια τάξη και η αλληλεπίδραση μεταξύ των κρατών θα πρέπει να χαρακτηρίζονται από πολυμέρεια, ανοικτό πνεύμα και αμοιβαιότητα. Πρόσφατα παρουσιάσαμε κοινή ανακοίνωση σχετικά με την ενίσχυση της συμβολής της ΕΕ στη βασιζόμενη σε κανόνες πολυμέρεια, στην οποία αναλύουμε τις τρέχουσες προκλήσεις για τους καθιερωμένους πολυμερείς κανόνες και οργανισμούς και τους λόγους για τους οποίους οι αυξανόμενες παγκόσμιες προκλήσεις απαιτούν πιο πολυμερή διακυβέρνηση και διεθνή συνεργασία βάσει κανόνων.
Αν και είμαστε ένας από τους βασικούς φορείς αυτού του εγχειρήματος, είναι προφανές ότι δεν μπορούμε να το φέρουμε μόνοι μας σε πέρας. Χρειαζόμαστε παγκόσμιες συμμαχίες, εταιρικές σχέσεις και περιφερειακή συνεργασία. Αναζητούμε τέτοιες εταιρικές σχέσεις όχι μόνο για να προωθήσουμε τις δικές μας προτεραιότητες, αλλά ως κοινή προσπάθεια για την εξεύρεση βιώσιμων λύσεων στις παγκόσμιες προκλήσεις με βάση το κράτος δικαίου και όχι το δίκαιο του ισχυρού.
Ο σημαντικότερος εταίρος μας στον τομέα αυτό είναι προφανώς η οικογένεια των Ηνωμένων Εθνών, αλλά θα υποστήριζα ότι η ΕΕ είναι από τους πιο βασικούς συμμετέχοντες στον ΠΟΕ και σε πολλά άλλα πολυμερή φόρουμ. Θα συνεχίσουμε επίσης να συμμετέχουμε στην προώθηση της περιφερειακής συνεργασίας μέσω σχετικών πολυμερών περιφερειακών οργανισμών, όπως η Αφρικανική Ένωση, αλλά επίσης, για παράδειγμα, με τον Οργανισμό για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη (ΟΑΣΕ), την Ένωση για τη Μεσόγειο (UfM), την Ένωση Χωρών της Νοτιοανατολικής Ασίας (ASEAN και CELAC), καθώς και πολλούς άλλους. Στον τομέα της ασφάλειας και της άμυνας, θα εξακολουθήσουμε προφανώς να ενισχύουμε τους δεσμούς μας με το ΝΑΤΟ.
Έχετε αναφέρει ότι είναι δύσκολο για μια «Πολιτική Ένωση» να ενεργεί ως παγκόσμιος εταίρος χωρίς να είναι «αυτόνομη». Για ποιους λόγους είναι σημαντική η ευρωπαϊκή στρατηγική αυτονομία;
Η έννοια της «στρατηγικής αυτονομίας» και της επίτευξης «ευρωπαϊκής στρατηγικής αυτονομίας» συζητήθηκε ευρέως κατά το παρελθόν έτος. Τι σημαίνει όμως στην πράξη; Καταρχάς, η αυτονομία δεν θα πρέπει να νοείται ως απόλυτη ανεξαρτησία ή απομόνωση από τον υπόλοιπο κόσμο, αλλά ως η ικανότητα να σκεφτόμαστε μόνοι μας και να ενεργούμε με βάση τις δικές μας αξίες και τα δικά μας συμφέροντα. Αυτό το είδος αυτονομίας χρειάζεται να επιτύχει η Ευρωπαϊκή Ένωση, ενώ παράλληλα θα ενισχύουμε τις συμμαχίες μας και θα διατηρούμε τις δεσμεύσεις μας για πολυμέρεια και ανοικτό πνεύμα.
Η ΕΕ αντιμετωπίζει σοβαρές στρατηγικές προκλήσεις στο σημερινό ανταγωνιστικό διεθνές περιβάλλον, όπου αυξάνονται οι γεωπολιτικές αντιπαλότητες και ο ανταγωνισμός των μεγάλων δυνάμεων. Γι’ αυτό και, όπως το έθεσε η Γερμανίδα Καγκελάριος Angela Merkel, «Οι Ευρωπαίοι πρέπει να πάρουμε πραγματικά την τύχη μας στα χέρια μας». Πρέπει να σταθούμε στα πόδια μας.
Για πολύ καιρό, η συζήτηση περί στρατηγικής αυτονομίας επικεντρώθηκε κυρίως στην ασφάλεια και την άμυνα. Κάποιοι είδαν τη συζήτηση σαν μια προσπάθεια να δημιουργηθούν λύσεις εναλλακτικές προς την αμυντική συνεργασία στο πλαίσιο της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας· κάποιοι μάλιστα θεώρησαν ότι η αφοσίωση της Αμερικής προς την Ευρώπη έχει τεθεί υπό αμφισβήτηση και ότι ίσως έχει ανοίξει ο δρόμος για μεγαλύτερη αποσύνδεση.
Ωστόσο, δεν χωρά αμφιβολία ότι ο ρόλος του ΝΑΤΟ στην ευρωπαϊκή ασφάλεια είναι αναντικατάστατος. Η όποια παγίωση των δυνατοτήτων της Ευρώπης στον τομέα της ασφάλειας θα πρέπει να επιδιωχθεί στο πλαίσιο της Συμμαχίας. Ωστόσο, όπως τόνισαν διαδοχικοί ηγέτες των ΗΠΑ, η Ευρώπη πρέπει να αυξήσει τη δική της συμβολή στην άμυνα. Οι προκλήσεις για την Ευρώπη στον τομέα της ασφάλειας υπερβαίνουν τις παραδοσιακές αρμοδιότητες του ΝΑΤΟ. Από το Σαχέλ και τη Λιβύη έως την Ανατολική Μεσόγειο, είναι πολλές οι κρίσεις που απαιτούν ισχυρή ευρωπαϊκή απάντηση. Καθήκον της ΕΕ είναι να καθορίσει μια κοινή θέση από την οποία θα μπορεί να ενεργεί προς το συμφέρον της διατήρησης της περιφερειακής σταθερότητας.
Γενικότερα, είναι κρίσιμο να επεκταθεί η συζήτηση για τη στρατηγική αυτονομία πέρα από ζητήματα άμυνας και ασφάλειας. Όπως κατέδειξε η κρίση της COVID-19, ζητήματα όπως η δημόσια υγεία και η οικονομική αλληλεξάρτηση είναι εξίσου σημαντικά για τη σταθερότητα και την ασφάλεια. Οι μάσκες και τα φάρμακα από μόνα τους δεν είναι στρατηγικά προϊόντα. Ο στρατηγικός υπολογισμός, όμως, αλλάζει όταν η παραγωγή τέτοιων ειδών συγκεντρώνεται σε λίγες μόνο χώρες. Το ίδιο ισχύει για την προμήθεια σπάνιων μετάλλων, για τις πλατφόρμες μέσων κοινωνικής δικτύωσης και για άλλες ψηφιακές πλατφόρμες, καθώς και για τεχνολογίες όπως το 5G.
Συνολικά, πρωταρχικός στόχος της ΕΕ πρέπει να είναι να ενισχύσει τον ρόλο και τη επιρροή της στον κόσμο, ώστε να είναι ο εταίρος που επιλέγει κάθε άλλη χώρα και παγκόσμια δύναμη. Η έννοια της στρατηγικής αυτονομίας είναι ουσιαστικής σημασίας για τη φιλοδοξία αυτή. Δεν υπάρχουν περιθώρια στρατηγικού εφησυχασμού.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε μια νέα στρατηγική για το ευρωπαϊκό οικονομικό και χρηματοπιστωτικό σύστημα, η οποία θα επιτρέψει στην Ευρώπη να διαδραματίσει ηγετικό ρόλο στην παγκόσμια οικονομική διακυβέρνηση. Πώς ενισχύει η «οικονομική κυριαρχία» το διεθνή ρόλο του ευρώ και πώς αυξάνει την ανθεκτικότητα της ΕΕ σε εξωεδαφικές μονομερείς κυρώσεις;
Η νέα στρατηγική αποσκοπεί στην ενίσχυση του διεθνούς ρόλου του ευρώ, στην περαιτέρω ανάπτυξη των χρηματοπιστωτικών υποδομών της ΕΕ, στην αύξηση της ανθεκτικότητάς μας έναντι της εξωεδαφικής επιβολής μονομερών κυρώσεων από ξένα κράτη και στην προώθηση της ενιαίας επιβολής των κυρώσεων της ΕΕ. Γιατί; Επειδή αυτό είναι απαραίτητο για να προετοιμαστεί η ΕΕ για μια νέα δέσμη προκλήσεων. Ο χρηματοπιστωτικός και ο οικονομικός τομέας χρησιμοποιούνται όλο και περισσότερο ως εργαλεία στον διεθνή ανταγωνισμό και πρέπει να ενισχύσουμε τη στρατηγική αυτονομία της ΕΕ σε αυτούς τους τομείς. Ο νομισματικός και χρηματοπιστωτικός τομέας έχει καταστεί σημαντικός τομέας δράσης.
Μία από τις αδυναμίες μας είναι η υπερβολική εξάρτηση από το δολάριο. Η εξάρτηση αυτή συνεπάγεται οικονομικούς κινδύνους και πρόσθετο κόστος για τους ευρωπαϊκούς φορείς, οι οποίοι συνδέονται με τη συναλλαγματική ισοτιμία ευρώ/δολαρίου, δυσκολίες για τους ιδιωτικούς ή δημόσιους φορείς στην άντληση κεφαλαίων στις ευρωπαϊκές χρηματοπιστωτικές αγορές λόγω έλλειψης ενδιαφερόμενων επενδυτών και σημαντικούς πολιτικούς κινδύνους που συνδέονται με πιθανές μονομερείς αποφάσεις ξένων παραγόντων.
Ως εκ τούτου, η ΕΕ θα πρέπει να προωθήσει τη μεγαλύτερη χρήση του ευρώ στις διεθνείς συναλλαγές. Με το ευρώ, διαθέτουμε ένα ισχυρό εργαλείο για την ενίσχυση της οικονομικής μας κυριαρχίας, εφόσον είμαστε σε θέση να το χρησιμοποιήσουμε με σύνεση και αποτελεσματικότητα. Επί του παρόντος, το ευρώ είναι το δεύτερο πιο χρησιμοποιούμενο νόμισμα διεθνώς και θα πρέπει να ενισχύσουμε περαιτέρω τον παγκόσμιο του ρόλο.
Άλλοι τομείς δράσης είναι ο νέος μηχανισμός «ελέγχου», ο οποίος αξιολογεί τον αντίκτυπο που έχουν οι άμεσες ξένες επενδύσεις στην ΕΕ στην ασφάλεια και στη δημόσια τάξη. Όταν μια αλλοδαπή εταιρεία επιδιώκει να αποκτήσει τον έλεγχο μιας εταιρείας της ΕΕ, θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη το γεγονός ότι αυτό θα μπορούσε να έχει ως συνέπεια την επιβολή εξωεδαφικών κυρώσεων στην ευρωπαϊκή εταιρεία.
Η Επιτροπή προτίθεται επίσης να διοργανώσει δραστηριότητες προβολής με δημόσιους και ιδιωτικούς συμμετέχοντες στην αγοράς, ιδίως εκτός της ΕΕ, για την προώθηση των επενδύσεων σε ομόλογα σε ευρώ και της χρήσης του ευρώ εν γένει. Η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης και οι αντιπροσωπείες της ΕΕ θα διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο για τον σκοπό αυτό.
Παράλληλα με την πανδημία του κορωνοϊού ξέσπασε ένα τεράστιο κύμα ψευδούς ή παραπλανητικής πληροφόρησης. Με ποιον τρόπο αντιμετωπίζει η Ευρωπαϊκή Ένωση τη διάδοση και τον αντίκτυπο της παραπληροφόρησης στην Ευρώπη και πώς διασφαλίζει την προστασία των ευρωπαϊκών αξιών και των δημοκρατικών συστημάτων;
Πράγματι, ιδίως κατά τη διάρκεια της «πανδημίας παραπληροφόρησης» σχετικά με την COVID-19 διαπιστώσαμε πόσο εκτεταμένη και επιζήμια μπορεί να είναι η παραπληροφόρηση για την ασφάλειά μας, τη δημοκρατία μας και τις κοινωνίες μας. Η αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης είναι επείγουσα ανάγκη. Παρατηρούμε ότι όλο και περισσότεροι ξένοι παράγοντες, κρατικοί και μη κρατικοί, συμμετέχουν σε εκστρατείες παραπληροφόρησης και διαδίδουν εσκεμμένα ψευδείς ή παραπλανητικές πληροφορίες.
Δεν πρόκειται για νέα πρόκληση. Εδώ και πολύ καιρό αντιμετωπίζουμε το πρόβλημα της παραπληροφόρησης. Ωστόσο, με τις δυνατότητες που προσφέρει το Διαδίκτυο, η παραπληροφόρηση διαδίδεται πλέον ταχύτερα από ποτέ και «εισβάλλει» καθημερινά στα σπίτια των πολιτών. Ορισμένοι κρατικοί παράγοντες, όπως η Ρωσία και η Κίνα, συμμετέχουν ενεργά σε αυτές τις δραστηριότητες, προσπαθώντας να υπονομεύσουν και να απονομιμοποιήσουν τα δημοκρατικά μας συστήματα και τις αξίες στις οποίες βασίζονται, όπως η ελευθερία, ο πλουραλισμός, οι έλεγχοι και οι ισορροπίες.
Η ΕΕ καταβάλλει προσπάθειες εδώ και πολλά χρόνια για να αντιμετωπίσει την παραπληροφόρηση και η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης είναι πρωτοπόρος όσον αφορά τη συνεχή επέκταση του πεδίου δράσης και της εργαλειοθήκης της. Σήμερα, οι ειδικές ομάδες της ΕΥΕΔ εστιάζουν σε τρεις διαφορετικές περιοχές: την Ανατολή, τη Νότια Γειτονία και τα Δυτικά Βαλκάνια. Επίσης, δημοσιεύουν τακτικά ειδικές εκθέσεις για την παραπληροφόρηση σχετικά με την COVID-19, οι οποίες δείχνουν πόσο επιζήμιες μπορεί να είναι αυτές οι δραστηριότητες κατά τη διάρκεια μιας παγκόσμιας κρίσης στον τομέα της υγείας.
Συνεργαζόμαστε με διάφορα θεσμικά όργανα και κράτη μέλη της ΕΕ για να αναπτύξουμε το σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης (RAS) της ΕΕ κατά της παραπληροφόρησης. Πρόκειται για ένα δίκτυο, αποτελούμενο από υπαλλήλους των θεσμικών οργάνων της ΕΕ και των κρατών μελών της ΕΕ, το οποίο ασχολείται με θέματα σχετικά με την παραπληροφόρηση με σκοπό να καταστήσει δυνατή την κοινή επίγνωση της κατάστασης και την αξιολόγηση απειλών, και να ενισχύσει τον συντονισμό με τους ερευνητές, τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και τους διεθνείς εταίρους μας.
Σε αυτή τη λογική βασίζεται και το σχέδιο δράσης για την ευρωπαϊκή δημοκρατία που υπέβαλε πρόσφατα η Επιτροπή, το οποίο επικεντρώνεται στην ακεραιότητα των εκλογών, στον πλουραλισμό των μέσων ενημέρωσης και στην αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης. Η πράξη για τις ψηφιακές υπηρεσίες και η πράξη για τις ψηφιακές αγορές χρησιμοποιούν επίσης την παγκόσμια κανονιστική και ρυθμιστική εξουσία της ΕΕ ως του μεγαλύτερου εμπορικού συνασπισμού στον κόσμο, ώστε να μπορεί η Ευρώπη να αντιμετωπίσει τις παρεμβάσεις στη δημοκρατική μας ζωή και στις εκλογές μας.
Επιπλέον, συνεργαζόμαστε στενά με τους διεθνείς εταίρους μας, όπως η G7 και το ΝΑΤΟ, με σκοπό την παρακολούθηση των παγκόσμιων τάσεων και την ανάλογη προετοιμασία. Οι ελεγκτές γεγονότων, οι δημοσιογράφοι, οι ΜΚΟ και οι ομάδες προβληματισμού συμβάλλουν επίσης σε τεράστιο βαθμό στον περιορισμό της διάδοσης της παραπληροφόρησης. Πρέπει να ανταποκριθούμε σε όλα αυτά χρησιμοποιώντας μια συνολική κοινωνική προσέγγιση, που περιλαμβάνει την κοινωνία των πολιτών, τα μέσα ενημέρωσης, την ακαδημαϊκή κοινότητα και τον ιδιωτικό τομέα (κυρίως επιγραμμικές πλατφόρμες και διαφημιστές), ώστε να προστατεύσουμε τις δημοκρατίες μας από ξένες παρεμβάσεις.
Την 1η Ιανουαρίου 2021, το Brexit τέθηκε πλήρως σε ισχύ και το Ηνωμένο Βασίλειο κατέστη «τρίτη χώρα». Μετά το Brexit, η Ευρωπαϊκή Ένωση και το Ηνωμένο Βασίλειο συνεργάζονται στενά στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής;
Συνολικά, τίποτα δεν γίνεται ευκολότερο με το Brexit. Αντιθέτως, πολλά πράγματα γίνονται πολυπλοκότερα για όλες τις πλευρές. Ωστόσο, η απόφαση έχει ληφθεί και τώρα θα πρέπει να προχωρήσουμε.
Στη συμφωνία που επιτεύχθηκε πριν από τα Χριστούγεννα - τη λεγόμενη Συμφωνία Εμπορίου και Συνεργασίας (ΣΕΣ) - το Ηνωμένο Βασίλειο αποφάσισε δυστυχώς να μην συμμετάσχει στο διαρθρωμένο, νομικά δεσμευτικό πλαίσιο συνεργασίας για την εξωτερική πολιτική και την πολιτική ασφάλειας που είχε προτείνει η ΕΕ. Ωστόσο, δεν ξεκινάμε από το μηδέν, καθώς η ΣΕΣ περιλαμβάνει διατάξεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα, την κλιματική αλλαγή, τον αφοπλισμό και τη μη διάδοση, την καταπολέμηση της τρομοκρατίας και την κυβερνοασφάλεια. Τα στοιχεία αυτά αποτελούν τη βάση για να αρχίσουμε διαλόγους και να συνεργαστούμε με το Ηνωμένο Βασίλειο σε αυτούς τους τομείς.
Σε τομείς, όπως οι κυρώσεις, οι επιχειρήσεις και οι ικανότητες διαχείρισης κρίσεων, οι θέσεις σε πολυμερή φόρουμ, οι δαπάνες για την παροχή βοήθειας ή η προξενική προστασία και άλλα, θα πρέπει να μπορούν και οι δύο πλευρές να συνεργάζονται μεταξύ τους, καθώς διακυβεύονται αμοιβαία συμφέροντα. Κατά τη διάρκεια της μεταβατικής φάσης, υπήρξε καλή ad hoc συνεργασία όσον αφορά την πανδημία και τις επιπτώσεις της. Επομένως, είμαι πεπεισμένος ότι θα υπάρχει συνεργασία όποτε χρειάζεται.
Κατά τις προσεχείς εβδομάδες και μήνες, θα εργαστούμε για την ανάπτυξη μιας εποικοδομητικής εταιρικής σχέσης ΕΕ-Ηνωμένου Βασιλείου στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής και της πολιτικής ασφάλειας, μεριμνώντας παράλληλα για τη διαφύλαξη των συμφερόντων και της ενότητας της ΕΕ.
Εξακολουθώ να είμαι πεπεισμένος ότι θα πρέπει να συνεργαζόμαστε όσον αφορά τα μεγάλα ζητήματα: την προστασία της ευρωπαϊκής και παγκόσμιας ασφάλειας, την προάσπιση των ανοικτών κοινωνιών και την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης. Εμείς, ως ΕΕ, είμαστε έτοιμοι να εκπληρώσουμε τον ρόλο μας και ελπίζουμε ότι θα συμβάλει και ο παλιός καλός βρετανικός πραγματισμός ώστε να αναπτυχθεί αυτή η παγκόσμια εταιρική σχέση.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση κατέχει ηγετική θέση παγκοσμίως όσον αφορά την προστασία του περιβάλλοντος και την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής. Πρόσφατα, οι Ηνωμένες Πολιτείες προσχώρησαν εκ νέου στη Συμφωνία των Παρισίων και ο πρόεδρος Xi Jinping δεσμεύτηκε ότι η Κίνα θα έχει ουδέτερο ισοζύγιο άνθρακα έως το 2060. Ποιες είναι οι προτεραιότητες της διπλωματίας της ΕΕ για το κλίμα;
Εδώ και δεκαετίες, η ΕΕ κατέχει ηγετική θέση παγκοσμίως όσον αφορά την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής. Με την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, η ΕΕ αύξησε σε τουλάχιστον 55 % τον στόχο της για το 2030 όσον αφορά τη μείωση των εκπομπών και ανέλαβε δέσμευση για την επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας έως το 2050.
Ωστόσο, οι εσωτερικές προσπάθειες πρέπει να συμπληρώνονται από προορατική διπλωματία για το κλίμα για να είναι πραγματικά αποτελεσματικές. Σε έναν κόσμο όπου η ΕΕ αντιπροσωπεύει λιγότερο από το 8% των παγκόσμιων εκπομπών, οι προσπάθειές μας για το κλίμα δεν μπορούν να περιορίζονται στην ήπειρό μας. Πρέπει να πείσουμε τους παγκόσμιους εταίρους μας να ενστερνιστούν τη φιλοδοξία μας.
Για το σκοπό αυτό, η Ευρώπη θα πρέπει να αξιοποιήσει το οικονομικό και διπλωματικό της κύρος στο πλαίσιο του αγώνα για το κλίμα, να καταστεί παγκόσμια δύναμη όσον αφορά την κλιματική διπλωματία και να αξιοποιήσει όλα τα διαθέσιμα μέσα. Τον Ιανουάριο, οι υπουργοί Εξωτερικών της ΕΕ συζήτησαν τον τρόπο με τον οποίο μπορούμε να αναπτύξουμε την κλιματική και ενεργειακή διπλωματία μας για την προώθηση των εξωτερικών διαστάσεων της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας και ανανέωσαν τη δέσμευση της ΕΕ να θέτει τη δράση για το κλίμα στο επίκεντρο της εξωτερικής πολιτικής.
Η επιτάχυνση της δράσης για το κλίμα και η διαχείριση της ενεργειακής μετάβασης πρέπει να βρίσκονται στον πυρήνα τόσο της εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ, όσο και της συνεργασίας μας με εταίρους από ολόκληρο τον κόσμο. Όλες οι τρέχουσες προσπάθειες της ΕΕ για την αντιμετώπιση των κοινωνικών και οικονομικών ζημιών που προκάλεσε η πανδημία COVID-19 σε χώρες εταίρους θα πρέπει να σχεδιαστούν και να καταβληθούν με γνώμονα το ευρύτερο θεματολόγιο για το κλίμα και το περιβάλλον.
Με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, η ΕΕ έχει επίσης στη διάθεσή της τον μεγαλύτερο πολυμερή δανειστή για να επιτύχει τους στόχους της για το 2030 όσον αφορά το κλίμα και τη βιώσιμη ανάπτυξη. Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, για την επίτευξη αυτών των στόχων, πρέπει να καλυφθεί ένα ετήσιο επενδυτικό κενό ύψους περίπου 2,5 τρισεκατομμυρίων ευρώ.
Θέλουμε το 2021 να είναι καθοριστικό έτος, κατά τη διάρκεια του οποίου η Ευρώπη θα αξιοποιήσει όλο το διπλωματικό και οικονομικό της κύρος στο πλαίσιο του παγκόσμιου αγώνα κατά της κλιματικής αλλαγής. Κυρίως όμως, η διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για την κλιματική αλλαγή, που θα πραγματοποιηθεί στη Γλασκόβη (COP26) τον Νοέμβριο, θα αποτελέσει κρίσιμο ορόσημο για την ενίσχυση των παγκόσμιων φιλοδοξιών.
Με την ανάληψη καθηκόντων από τον Joe Biden ως 46ο Πρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών ανοίγει ένα νέο κεφάλαιο για τις σχέσεις ΕΕ-ΗΠΑ. Έχετε υποβάλει πρόταση για ένα νέο θεματολόγιο ΕΕ-ΗΠΑ για την παγκόσμια αλλαγή. Ποιες είναι οι γενικές αρχές του;
Με την ανάληψη καθηκόντων του Προέδρου Biden ανοίγει ένα νέο κεφάλαιο για τις σχέσεις ΕΕ-ΗΠΑ και, από κοινού με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, πρότεινα το ολοκληρωμένο «θεματολόγιο ΕΕ-ΗΠΑ για την παγκόσμια αλλαγή», το οποίο καλύπτει τέσσερις ευρείς τομείς: την πράσινη πρωτοπορία, την αντιμετώπιση της COVID-19 και την παγκόσμια υγεία, το εμπόριο και την τεχνολογία, καθώς και την παγκόσμια δράση και την ασφάλεια.
Η ΕΕ προτείνει τη θέσπιση ενός ευρέος διατλαντικού «πράσινου θεματολογίου» για να κινητοποιήσει πιο φιλόδοξη δράση για το κλίμα σε παγκόσμιο επίπεδο, ξεκινώντας με κοινή δέσμευση για μηδενικές εκπομπές έως το 2050. Στο πλαίσιο αυτό, πρέπει ιδίως να καταβάλουμε προσπάθειες για να ληφθούν μέτρα με σκοπό την οικοδόμηση μιας συμμαχίας για την πράσινη τεχνολογία, τη σταδιακή κατάργηση των ορυκτών καυσίμων, την αποφυγή διαρροής άνθρακα, την ανάπτυξη ενός παγκόσμιου κανονιστικού πλαισίου για τη βιώσιμη χρηματοδότηση, την παροχή βοήθειας σε φτωχότερες χώρες για να προσαρμοστούν στην κλιματική αλλαγή και την από κοινού ανάληψη ηγετικού ρόλου στην καταπολέμηση της αποψίλωσης των δασών. Έχουμε πολλά να κάνουμε και δεν υπάρχει χρόνος για χάσιμο. Εν προκειμένω, η απόφαση του Προέδρου Biden να προσχωρήσουν εκ νέου οι ΗΠΑ στη Συμφωνία του Παρισιού για το κλίμα έχει θεμελιώδη σημασία.
Όσον αφορά τη μάχη κατά της πανδημίας COVID-19, απαιτείται τόσο η αμερικανική όσο και η ευρωπαϊκή ηγεσία, και χαίρομαι ιδιαίτερα που ο Πρόεδρος Biden έχει ήδη υπογράψει εκτελεστικό διάταγμα με το οποίο ανακαλεί την απόφαση αποχώρησης από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) και που οι ΗΠΑ ανακοίνωσαν χθες ότι θα συμμετάσχουν στο διεθνές πρόγραμμα Covax του ΠΟΥ για την ανταλλαγή εμβολίων. Προσβλέπουμε στη συνεργασία με τη νέα κυβέρνηση για να καταπολεμήσουμε την πανδημία και να διαμορφώσουμε την ανάκαμψη.
Όσον αφορά τον τρίτο τομέα, είναι σημαντικό να έχουμε υπόψη ότι πλέον τα τεχνολογικά ζητήματα αποτελούν μέρος της εξωτερικής πολιτικής και ότι οι ταχείες τεχνολογικές αλλαγές στο μέλλον μας προσφέρουν την ευκαιρία να αναπτύξουμε ένα κοινό στρατηγικό «θεματολόγιο ΕΕ-ΗΠΑ για την υψηλή τεχνολογία». Θέλουμε να συνεργαστούμε για τη θέσπιση σαφών κανόνων, και για την επιβολή τους, σχετικά με την ευθύνη των επιγραμμικών πλατφορμών και των μεγάλων εταιρειών τεχνολογίας, και, επίσης, για τη δίκαιη φορολόγηση και τις στρεβλώσεις της αγοράς, και να αναπτύξουμε μια κοινή κανονιστική προσέγγιση για τη μελλοντική ανάπτυξη βασικών τεχνολογιών.
Τέλος, πολλές αμερικανικές κυβερνήσεις ορθώς επέμεναν ότι η Ευρώπη πρέπει να εντείνει τις προσπάθειές της στον τομέα της άμυνας ώστε να μεριμνά περισσότερο για την ασφάλειά της και να ενεργεί ως εγγυήτρια της ασφάλειας. Η ενδυνάμωση των αμυντικών ικανοτήτων των κρατών μελών της ΕΕ ενισχύει το ΝΑΤΟ και συμβάλλει στον επιμερισμό των βαρών σε διατλαντικό επίπεδο. Μια πιο δυναμική, πιο ικανή και ανθεκτική Ευρώπη είναι ο καλύτερος εταίρος για τις ΗΠΑ. Η ενίσχυση του ρόλου της Ευρώπης στον τομέα της ασφάλειας θα επιτρέψει την καλύτερη συνεργασία με τις ΗΠΑ όσον αφορά τους τρέχοντες και τους μελλοντικούς κινδύνους για την ασφάλεια.
Είναι σαφές ότι μπορούμε να κερδίσουμε πολλά από τη στενή συνεργασία με τις ΗΠΑ όσον αφορά την αντιμετώπιση πιεστικών προκλήσεων στον τομέα της ασφάλειας - από την κυβερνοασφάλεια έως τις υβριδικές απειλές - και την προστασία των υποδομών ζωτικής σημασίας, καθώς και τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην ασφάλεια.
Οι εντάσεις στην Ανατολική Μεσόγειο αποτέλεσαν μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το 2020. Πώς μετασχηματίζετε τη δυναμική της δυσπιστίας, της αντιπαλότητας ή της αντιπαράθεσης, σε σχέσεις που βασίζονται στα κοινά συμφέροντα και στη συνεργασία;
Οι εντάσεις στην Ανατολική Μεσόγειο και οι σχέσεις με την Τουρκία αποτέλεσαν μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις το 2020.
Η πρόκληση για εμάς, και το αμοιβαίο συμφέρον μας - αλλά και η ευθύνη μου ως Ύπατου Εκπροσώπου και Αντιπροέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής - είναι να μετατρέψουμε τη δυναμική της δυσπιστίας, της αντιπαλότητας ή της αντιπαράθεσης σε σχέσεις που βασίζονται στα κοινά συμφέροντα και στη συνεργασία. Έχουμε ακόμη την ευκαιρία να αναπροσανατολίσουμε τις σχέσεις μας. Η ΕΕ τείνει χείρα φιλίας στην Τουρκία, ελπίζοντας ότι εκείνη θα ανταποκριθεί, και το θεματολόγιο που παρουσίασαν οι ηγέτες της ΕΕ είναι σαφές. Είμαι έτοιμος, σε συνεργασία με την Επιτροπή και με τα κράτη μέλη, να επεξεργαστώ προτάσεις για ένα θετικό θεματολόγιο με την Τουρκία και να διερευνήσω τρόπους για την προώθηση των σχέσεών μας. Ωστόσο, για να συμβεί αυτό, οι ενέργειες που μπορεί να θεωρηθούν επιθετικές ή αντίθετες προς τα συμφέροντα της ΕΕ πρέπει να σταματήσουν.
Πρέπει να διασφαλίσουμε ότι ο διάλογος με την Ελλάδα είναι συνεχής και να υποστηρίξουμε την επανέναρξη των συνομιλιών για τη διευθέτηση του κυπριακού - υπό την προϋπόθεση ότι και αυτές πρέπει να έχουν ικανοποιητική κατάληξη και ότι δεν μπορούν να συνεχίζονται επ’ άπειρον. Θα πρέπει επίσης να έχουμε ουσιαστικό και ειλικρινή διάλογο σχετικά με τις περιφερειακές συγκρούσεις, και να αναπτύξουμε ευρύτερη συναντίληψη σχετικά με τον τρόπο αντιμετώπισής τους, σεβόμενοι τα αμοιβαία συμφέροντα.
Μολονότι χαιρετίζω τις πρόσφατες δηλώσεις με τις οποίες η Τουρκία διακηρύσσει το στρατηγικό της συμφέρον να προσχωρήσει στην ΕΕ, είναι σημαντικό οι εν λόγω δηλώσεις να συνοδεύονται από ενέργειες που επιβεβαιώνουν τις προθέσεις αυτές. Ταυτόχρονα, οι σχέσεις δεν μπορούν να είναι μονομερείς. Η ΕΕ πρέπει επίσης να δείξει στην Τουρκία ότι είναι έτοιμη να συμμετάσχει σε μια θετική πορεία εάν η Τουρκία εκπληρώσει τις υποχρεώσεις που της αναλογούν.
Η Ελλάδα γιόρτασε τα 40 χρόνια από την ένταξή της στην Ευρωπαϊκή Οικογένεια. Κατά τη γνώμη σας, σε ποιους τομείς η ελληνική συμμετοχή και εμπλοκή θα στηρίξει αποτελεσματικότερα το έργο σας;
Επιτρέψτε μου πρώτα να συγχαρώ ολόψυχα τον ελληνικό λαό για μια τόσο σημαντική επέτειο! – συγχαρητήρια! Σε παρόμοιες περιπτώσεις, συνήθως εξαίρουμε τη σημασία της ελληνικής κληρονομιάς για την ΕΕ - και αναμφίβολα, πρέπει πάντα να διατηρούμε θερμό το ενδιαφέρον μας για μια τέτοια κληρονομιά. Ωστόσο, η προσχώρησή σας στην ΕΕ ήταν επίσης καίριας σημασίας για έναν πολύ πιο επιτακτικό λόγο - απέδειξε ότι η Ένωση ήταν ανοιχτή σε όλους τους Ευρωπαίους.
Ο ρόλος της Ελλάδας στην πρώτη γραμμή του κοινού μας ευρωπαϊκού εγχειρήματος σήμερα παραμένει εξίσου σημαντικός. Η Ελλάδα, λόγω της γεωγραφικής θέσης και της γνώσης της περιοχής που κατέχει, μπορεί να βοηθήσει τους εταίρους μας στα Δυτικά Βαλκάνια να κάνουν τα λόγια έργα που θα τους οδηγήσουν στην προσχώρηση. Αναλαμβάνοντας έναν τέτοιο ρόλο, η Ελλάδα μπορεί να αποκομίσει πολλά, και είμαι ιδιαίτερα ευγνώμων για τις προσπάθειες που έχει καταβάλει και εξακολουθεί να καταβάλλει προς την κατεύθυνση αυτή.
Έχουμε επίγνωση, όπως προαναφέρθηκε, ότι η σημερινή κατάσταση στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο είναι ανησυχητική για την Ελλάδα - και συνεπώς για την Ευρώπη. Επιτρέψτε μου να επαναλάβω ένα θεμελιώδες μήνυμα: τα σύνορά σας είναι τα σύνορα της Ευρώπης και η μείωση των εντάσεων στην Ανατολική Μεσόγειο αποτελεί στρατηγικό συμφέρον της ΕΕ. Δεν πρέπει να υπάρχει καμία αμφιβολία σχετικά με την αποφασιστικότητά μας να υπερασπιστούμε τα κοινά μας συμφέροντα. Ωστόσο, πρέπει εξίσου να δεσμευτούμε ότι θα προσεγγίσουμε τους γείτονές μας, και να αναζητήσουμε τρόπους για την αποκλιμάκωση της δυναμικής με την Τουρκία, καθώς και για την οικοδόμηση μιας σχέσης που θα βασίζεται στην εμπιστοσύνη και σε κοινό θεματολόγιο.
Θα ήθελα να εκφράσω και πάλι την ευγνωμοσύνη μου στο ελληνικό ναυτικό και σε ολόκληρη την Ελλάδα για τη σημαντική συμβολή σας στις αποστολές και στις επιχειρήσεις ΚΠΑΑ, ιδίως στην Επιχείρηση Irini. Το εμπάργκο όπλων είναι ό,τι σημαντικότερο μπορούμε να κάνουμε για να σταματήσουμε την αιματοχυσία στη Λιβύη. Αποτελεί επίσης ισχυρή υπενθύμιση των οφελών που θα έχει μια ισχυρότερη ευρωπαϊκή αμυντική πολιτική η οποία θα ενισχύσει τον ρόλο της Ευρώπης ως εγγυήτριας της ασφάλειας στην άμεση γειτονία μας.
Η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης (ΕΥΕΔ) - η διπλωματική υπηρεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης - γιορτάζει φέτος τη 10η επέτειό της. Ανατρέχοντας στο παρελθόν, ποια είναι τα βασικά διδάγματα που αντλήθηκαν;
Για τον εορτασμό της επετείου της ΕΥΕΔ, διοργανώσαμε τον περασμένο Δεκέμβριο εκδήλωση για να συζητήσουμε με δύο από τους προκατόχους μου, τη Φεντερίκα Μογκερίνι και τον Χαβιέ Σολάνα, τι έχει επιτευχθεί και πού πηγαίνουμε από εδώ και μετά.
Κάνοντας αναδρομή στα τελευταία ταραχώδη χρόνια, και στην ερώτηση ποια θα επιλέγαμε ως την πλέον αξιομνημόνευτη στιγμή ή απόφαση, ο Χαβιέ Σολάνα είπε ότι, για εκείνον, ήταν η ανάπτυξη ικανοτήτων διαχείρισης κρίσεων, που παρέχει στην ΕΕ τη δυνατότητα να αποτελεί επί τόπου παράγοντα ασφάλειας. Η Φεντερίκα Μογκερίνι τόνισε τη σύναψη της συμφωνίας με το Ιράν για τα πυρηνικά, και την έναρξη της μόνιμης διαρθρωμένης συνεργασίας (PESCO). Ο Χαβιέ Σολάνα μας υπενθύμισε επίσης, ότι πρέπει διαρκώς να αντλούμε διδάγματα, και θέλω να υπογραμμίσω ότι στην ΕΕ έχουμε αποκομίσει ουκ ολίγα. Για παράδειγμα, η ανταπόκρισή μας στις οικονομικές συνέπειες της πανδημίας υπήρξε πολύ ταχύτερη και αποτελεσματικότερη από την αντίστοιχη στη χρηματοπιστωτική κρίση του 2008/9.
Επιπλέον, συμφωνήσαμε όλοι ότι, αφότου ιδρύθηκε η ΕΥΕΔ, ο ρόλος της είναι πιο μοναδικός από ποτέ ως διεπαφή ανάμεσα στην Ευρώπη και στον υπόλοιπο κόσμο. Έναν κόσμο ο οποίος κυριαρχείται από ολοένα και πιο πολύπλοκα προβλήματα που απαιτούν ολοκληρωμένες προσεγγίσεις στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφάλειας, καθώς και την ανάγκη για κλίμακα την οποία μόνο η ΕΕ μπορεί να προσφέρει. Ομοίως, ένα βασικό δίδαγμα που θα πρέπει να διαμορφώσει τη μελλοντική μας πορεία είναι η σημασία των αφηγημάτων στον σημερινό κόσμο αλλά και πόσο σημαντικό είναι για την ΕΕ να λειτουργεί προδραστικά στον τομέα αυτόν, και να καθορίζει τι κάνουμε και γιατί. Αν δεν το κάνουμε εμείς οι ίδιοι, θα το κάνουν άλλοι αντί για εμάς.
